از زمانی که مسئله سرانه پایین مطالعه مطرح شده و در هر پاتوق فرهنگی همه از قهر مردم با کتاب، گرانی آن و کسادی بازار کتابفروشان و ناشران گلایه می‌کنند، دلسوزان کتاب و کسانی که هنوز کتاب به دست گرفتن مردم، دغدغه ذهنی شان است، به دنبال ایجاد راهکارهایی هستند برای اینکه مردم باز هم کتاب بخرند و کتاب بخوانند. گویا دلسوزان یار مهربان متوجه شده‌اند اگر کسی بخواهد دنبال راه هایی برای ترویج مطالعه باشد باید دور مسئولان را خط بکشد و سعی کند مردم را متوجه ضررهای جبران ناپذیر خلأ کتاب در زندگی آن‌ها کند.
از آنجا که مسئولان بویژه مسئولان فرهنگی ما معمولاً مخاطب  امروز و ذائقه او را نمی‌شناسند، در نتیجه پیشنهادها و راهکارهای فرهنگی آن‌ها معمولاً به بن بست می‌خورد. همین خلأ باعث شده  پویش‌های مردمی در این زمینه به راه افتد که معمولاً با استقبال خوبی هم روبه‌رو بوده‌اند. سؤال اینجاست، دلیل موفقیت پویش‌های مردمی چه بوده و برای رسیدن به این موفقیت چه تلاش‌هایی توسط افراد انجام شده است. در گزارش امروز چند پویش مردمی ترویج کتاب به همراه دلایل موفقیت شان معرفی می‌شود.

■جلیل معماریانی/ مدیر مجتمع فرهنگی، انتشاراتی کتاب‌پردازان
تربیت مربی کتاب‌خوانی

از  سال 90 به این نتیجه رسیدیم در راستای افزایش بنیه کتابخوانی و مطالعه جامعه جریان مهارت‌های کتابخوانی را شروع کنیم. در حوزه زیرساخت ها، علاقه مندی و مطالعه کار می‌کنیم. البته دغدغه اصلی ما  تربیت مربیانی است که بتوانند مطالعه و کتابخوانی را آموزش دهند و تجربه‌هایی در جهت مهارت افزایی، دانش افزایی و تغییر نگرش حوزه کتابخوانی و مطالعه داشته باشند. به اعتقاد ما اگر مهارت کتابخوانی، روش درست برخورد با کتاب و حوزه‌های مطالعاتی و همین طور کتابشناسی داشته باشیم و توانایی‌های مغزی، ذهنی، خلاقیت و قدرت نقادی آدم‌ها را تقویت کنیم بی شک مسئله ترویج کتاب به سر منزل مقصود می‌رسد.
همه این مسائل دغدغه‌های ما بود تا اینکه با یک نگاه جمعی و حرکت تشکیلاتی کار کتاب و ترویج آن را شروع کردیم.  
در ابتدا بر اساس پژوهش‌ها و تحقیقاتی که انجام دادیم. در حوزه‌های معرفتی و مهارتی خلأها شناسایی شد و برنامه‌ریزی  در دو بستر خانواده، نظام آموزش و پرورش و نهادها و تشکل‌های مردمی صورت گرفت که البته مورد دوم در اولویت گذاشته شد. هدف ما فعال سازی تشکل‌ها و نهادهای مردمی است چون در واقع حرکت‌های خودجوش تأثیر عمیق تری بر جامعه دارد تا اینکه بخواهد نقش  سازمانی و حاکمیتی به خودش بگیرد. ضمن اینکه تلاش کردیم ارتباط‌مان را با مجامع علمی،  اساتید و مشاوران در حوزه کتاب حفظ کنیم. اما به طور کل در همه برنامه‌های ترویج کتاب به نکته مهمی باید توجه کرد؛ تا زمانی که فرآیند انسان شناسی و خودآگاهی انسان تقویت نشود ضرورتی برای مطالعه پیدا نمی‌شود. اگر انسان به درستی شناخته شود نیاز او به مطالعه کشف می‌شود اما تا زمانی که انسان مجهول باشد همه چیز مجهول است. بنابر همین رویکرد نقطه آغاز حرکت ما در بخش کتابخوانی، خودآگاهی بوده است و اینکه آدم‌ها جنبه‌های مختلف وجودی شان را بشناسند. بر همین اساس  نظام فکری و تربیتی‌ای طراحی کردیم که طبق همان نظام  جلو می‌رویم.

■ مرضیه لشکری/ مدیر کتابخانه تخصصی کودک بچه‌های آسمان
از کودکی شروع کنیم

نزدیک به 6 سال  است تنها کتابخانه تخصصی کودک کشور در مشهد، افتتاح شده است. الآن نمی‌توانم بگویم با افتتاح این کتابخانه پیشرفت خاصی در شهر ایجاد شده است اما کمبود چنین فضایی احساس می‌شد. به طور کلی نسبت به ایجاد مکان‌های اختصاصی مطالعه کودکان  توجه خاصی انجام نشده است.
بعد از بررسی متوجه شدیم حتی در مهدها و مدرسه هایی که به کتاب کودک اهمیت می‌دهند  نگاه ویژه‌ای نسبت به کتاب‌های این گروه سنی وجود ندارد. در حالی که توجه به کتابخوانی این گروه سنی، زمینه ساز کتابخوان شدن آن‌ها در بزرگسالی خواهد بود. اما آن چه در بخش کودک کتابخانه‌ها دیدم بی توجهی به علایق و ویژگی‌های بچه‌ها بود. یعنی همان سالن‌های مطالعه برای بزرگ‌ترها با چسباندن چند عکس به بخش کودک تبدیل شده بود.
حتی کتابخانه‌های کانون پرورش فکری به بچه‌های پنج یا 6 سال به بالا خدمات ارائه می‌دهند. همه این‌ها به همراه دغدغه‌های ذهنی من و علاقه به کتاب و بچه‌ها سبب شد به دنبال ایجاد مجموعه‌ای باشم که بتواند در علاقه مند شدن قشر کودک به کتاب مؤثر باشد.
در مرحله اول فضایی راحت برای بچه‌ها تدارک دیدیم؛ استفاده از موکت، رنگ‌های شاد و چیدن وسایل بازی و نقاشی،  فضایی مانند خانه را برای بچه‌ها تداعی می‌کرد که در آن احساس امنیت کنند.
همه این‌ها سبب شد بچه‌ها از مسیر بازی و نقاشی که با آن انس دارند و جزء بچگی آن هاست، جدا نشوند و در همین مسیر جذب کتاب و مطالعه شوند.  
اما فرهنگ کتابخوانی برای بچه‌ها در واقع وجود ندارد. خانواده‌ها برای بچه‌ها کتاب نمی‌خرند حاضر هستند پول به اسباب بازی‌های گران بدهند اما خرید کتاب و عضویت هنوز برای عده‌ای جا نیفتاده است و به اندازه تبلیغاتی که انجام شده، عضوگیری نداشته‌ایم.
اما به طور کل خانواده‌ها از تأسیس این مکان تخصصی احساس رضایت کرده‌اند.  بسیاری می‌گفتند بچه هایشان، کتاب دستشان نمی‌گیرند و مطالعه را دوست ندارند ولی با آمدن به کتابخانه، به کتاب و مطالعه علاقه مند شده‌اند.

■ قیاسی/ مدیر مقر کتاب
راه‌اندازی کتابخانه‌های محلی در مناطق محروم

کتابخوانی باید از کودکی تبدیل به عادت شود که متأسفانه این طور نیست. این تصوری هم که داریم مردم کتاب نمی‌خوانند زیاد درست نیست، در واقع شرایط فراهم نیست. یکی از مسائل اصلی کتاب نخواندن مردم در دسترس نبودن کتاب است. الان در همین مناطق محروم مشهد  سه کتابخانه مردمی امیرحسین فردی دارد فعالیت می‌کند، سال پیش یکی از این کتابخانه‌ها از طرف نهاد کتابخانه‌ها به خاطر گردش بالای کتابخوانی ماهانه تقدیر شد. وقتی در مناطقی با تراکم جمعیتی بالا نه تنها کتابخانه نیست بلکه کتابفروشی هم از ابتدا نبوده چه توقعی داریم؟  مسئله بعدی در دسترس بودن کتاب خوب متناسب با مسائل روز مردم است. خیلی از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های رسمی به درد مردم و زندگی شان نمی‌خورد.
یک نکته هم بحث قیمت بالای کتاب است. هر چند اگر رسانه‌ها اولویت‌های مردم را مصرف‌گرایی و موارد دیگر نکنند، مردم با وجود همین هزینه بالا برای کتاب هم در سبد کالای خانوار جا می‌گذارند اما رسانه اولویت‌های مردم را تغییر داده است.اگر کتابخانه هایی که ایجاد می‌شود به روز باشد، کتاب هایش متناسب با مسائل خانواده ها، دختر و پسر نوجوان و... باشد، در دسترس مردم باشد، بله مطالعه افزایش خواهد یافت. هر محله باید حداقل یک کتابخانه جمع و جور داشته باشد.
این مدل کتابخانه محلی با کمترین هزینه‌ها می‌تواند راه اندازی شود، به شرط اینکه درگیر ساختارها نباشیم.
مجموعه هایی که در حوزه کتاب کار می‌کنند باید مخاطب شناسی و مسئله شناسی کنند، مثلاً الآن نوجوان ما نیاز به هویت، اعتماد به نفس و خودباوری دارد در این شرایط باید دنبال کتابی باشیم که با قالب خوب مثلا رمان، داستان و با بهترین بیان و قلم به این مسائل بپردازد.

■ حسین سعیدی/ مدیر عامل به نشر و پویش نذر کتاب
توجه به نذورات فرهنگی

در راستای توجه تولیت آستان قدس رضوی به مناطق محروم، انتشارات به نشر مدتی است حرکت « نذر کتاب» را ایجاد کرده است و از راه‌های مختلفی مردم را ترغیب به اهدای کتاب‌هایی می‌کند که دیگر به آن‌ها نیاز ندارند.
پویش نذر کتاب با 4 هدف به اجرا درآمد تا انتشارات به نشر  به فراخور وظایف تعیین شده گامی در جهت ترویج و مطالعه کتاب بردارد.
جمع آوری و بهره برداری از کتاب‌های خوانده شده که دیگر خوانده نمی‌شود و مورد استفاده صاحب آن نیست، توجه به نذورات فرهنگی که پیش از این بسیاری از نذورات خوراکی بوده و بعد از این می‌تواند رنگ فرهنگی به خود بگیرد و در قالب اهدای کتاب باشد، ایجاد کتابخانه‌های سیار و تجهیز کتابخانه در مناطق محروم که نیازمند کتاب هستند و یکی از تفریحات آن‌ها مطالعه کتاب است در راستای خدمت به این قشر، اهداف نذر کتاب است.
از اواسط سال 1396 حرکت فرهنگی نذر کتاب انجام شده است و انتشارات به نشر این مأموریت را به طور دایم پیگیری می‌کند که البته این حرکت کاملاً مردمی است و مردم در فعال کردن آن مشارکت جدی دارند.
شعارهای نذر کتاب «کتاب‌هایم را برای فرهنگ شهرم هدیه می‌کنم» و «می‌بخشم پس خواهم بود» هستند.